جذب سرمایه برای استارتاپ| مراحل و روش ها
90 درصد از استارتاپها در سالهای اولیه فعالیتشون شکست میخورن و یکی از دلایل اصلی این شکست، کمبود سرمایه است. اما نگران نباشید! با درک درست روشهای جذب سرمایه، میتونید شانس موفقیت استارتاپتون رو به شدت افزایش بدید. در این مقاله روشها و مراحل جذب سرمایه رو بررسی میکنیم؛ پس با ما همراه باشید.
جذب سرمایه چیست؟
استارتاپها غالباً با یک ایده خوب شروع میشوند، اما بسیاری از ایدههای خوب به یک کسبوکار موفق ختم نمیشوند. عوامل مختلفی برای به ثمر رسیدن یک ایده نقش دارند که یکی از مهمترین آنها تأمین منابع مالی مورد نیاز یا به عبارتی جذب سرمایه است. جذب سرمایه فرآیندی است که بنیانگذاران استارتاپ ضمن ارائه درست و هوشمندانه از کسبوکار خود سعی در جلب نظر سرمایهگذاران دارند. این فرآیند ممکن است شامل مذاکرههای طولانی، ارائه طرح تجاری و حتی واگذاری بخشی از سهام استارتاپ باشد.
چرا یک استارتاپ به جذب سرمایه نیاز دارد؟
طی راهاندازی یک استارتاپ، هر اقدامی که صورت میگیرد، هزینهای در بردارد و پرداخت این هزینهها تا زمان سوددهی استارتاپ از محل سرمایهها صورت میگیرد. در نتیجه داشتن سرمایه کافی، موتور محرک استارتاپ برای رسیدن به اهداف و برنامههای آتی آن است. در واقع، یک استارتاپ برای توسعه محصول یا خدمات خود، جذب مشتری و ایجاد یک برند قوی و شناخته شده، گردآوری تیم متخصص و سختکوش، انجام فعالیتهای تحقیق و توسعه برای حفظ و ارتقای مزیت رقابتی و همچنین مقابله با بحرانها و چالشهای غیرمنتظره نیازمند جذب سرمایه است.
انواع روشهای جذب سرمایه
جذب سرمایه در عین حال که میتواند یک چالش اساسی برای یک استارتاپ باشد، اگر در زمان مناسب و به روش مناسب انجام گیرد، میتواند به یک فرصت طلایی تبدیل شود. روشهای متنوعی برای جذب سرمایه وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب مختص خود دارند. در ادامه به شرح هر یک از این روشها میپردازیم.
- بوت استرپینگ
در این روش، استارتاپها با استفاده از منابع داخلی و بدون دریافت سرمایه خارجی، کسبوکار خود را توسعه میدهند. منابع مالی داخلی معمولاً اولین گزینه برای تأمین سرمایه است و شامل پسانداز شخصی بنیانگذاران استارتاپ، وامهای خانوادگی و یا جذب سرمایه از دوستان و آشنایان میباشد. از جمله مزایای روش بوت استرپینگ (Bootstrapping)، استقلال بیشتر بنیانگذاران در تصمیمگیریها، انعطاف و سازگاری بیشتر آنها در مقابل تغییرات بازار و نیازهای مشتریان و همچنین تمرکز بیشتر آنها بر درآمدزایی بدون فشار سرمایهگذاران خارجی میباشد. اما با وجود این مزیتها، باید توجه داشت که بوت استرپینگ معمولاً منابع مالی محدودی را فراهم میکند و به همین دلیل سرعت رشد در مقایسه با رقبا کمتر است.
- سرمایهگذار فرشته
سرمایهگذاران فرشته (Angel Investors) افرادی هستند که در ازای دریافت حقوق صاحبان سهام یا بدهی قابل تبدیل، در استارتاپ سرمایهگذاری میکنند. این افراد معمولاً در حوزه فعالیت استارتاپ، دارای تخصص و تجربه بوده و راهنمایی و مشاوره لازم را در اختیار بنیانگذاران قرار میدهند. همچنین این افراد به دلیل ارتباطات گسترده، قادرند بنیانگذاران را به مجموعهای از مشتریان یا شرکای تجاری خود وصل کنند. ضمن این که معمولاً در مدیریت یا کنترل استارتاپ دخالتی نداشته و خود را با شرایط و نیازهای استارتاپ هماهنگ میسازند. با این حال سرمایهگذاران فرشته معمولاً در تعداد محدودی از استارتاپها سرمایهگذاری میکنند و لذا پیدا کردن سرمایهگذاری که با بنیانگذاران دیدگاه مشترک داشته و مایل به تأمین منابع مالی باشد، کار دشواری است.
- سرمایهگذاران خطرپذیر
سرمایهگذاران خطرپذیر (Venture Capitalists) افراد حقیقی یا حقوقی هستند که معمولاً در استارتاپهایی با پتانسیل رشد بالا سرمایهگذاری میکنند. این افراد غالباً مبالغ بیشتری نسبت به سرمایهگذاران فرشته سرمایهگذاری کرده و فعالانه در فرآیندهای تصمیمگیری استراتژیک مشارکت میکنند. استفاده از این روش، ضمن برخورداری از منابع مالی بیشتر و راهنماییهای سودمند، اعتبار استارتاپ را افزایش میدهد، چرا که تأمین مالی توسط صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر، تأییدی بر توانمندی استارتاپ است. علیرغم این مزایا باید در نظر داشت که این روش سرمایهگذاری از طریق واگذاری سهام بوده و در نتیجه قدرت بنیانگذاران در کنترل و مدیریت استارتاپ کاهش مییابد؛ ضمن این که سرمایهگذاران خطر پذیر انتظار بازدهی بالایی در بازه زمانی مشخص دارند و این ممکن است همراستا با اهداف و چشمانداز استارتاپ نباشد.
- مراکز رشد و شتابدهندهها
مراکز رشد، سازمانها یا شرکتهایی هستند که استارتاپها را قبل از راهاندازی رسمی مورد حمایت خود قرار میدهند. این مراکز علاوه بر فراهم کردن بستر تأمین منابع مالی، فضای فیزیکی و خدمات مشاوره نیز در اختیار استارتاپها قرار میدهند. شتابدهندهها نیز مانند مراکز رشد، هم فضای فیزیکی و هم خدمات مشاوره و همچنین تیمسازی و هدایت را برای استارتاپها فراهم میکنند با این تفاوت که شتابدهندهها، تنها استارتاپهای رشدیافته که محصولی برای ارائه به بازار دارند را حمایت میکنند. ضمن این که در ازای خدماتی که ارائه میدهند، سهام مشخصی از استارتاپ را در اختیار میگیرند.
- تأمین مالی جمعی
در این روش استارتاپها با استفاده از پلتفرمهای آنلاین، سرمایه موردنیاز خود را از تعداد زیادی از سرمایهگذاران خرد جمعآوری میکنند. تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) معمولاً به دو صورت سرمایهگذاری در ازای پاداش (محصول یا خدمت) و سرمایهگذاری در ازای سهام انجام میشود. پلتفرمهای بینالمللی «Kickstarter» و «Indiegogo» از جمله کرادفاندینگهای معروف مبتنی بر پاداش و پلتفرمهای بینالمللی «SeedInvest» و «Crowdcube» از جمله کرادفاندینگهای مبتنی بر سهام هستند. روش تأمین مالی جمعی، برای استارتاپهایی که در مراحل اولیه هستند و در جذب سرمایه از روشهای دیگر با مشکل مواجه شدهاند مناسب است؛ از دیگر مزایای این روش این است که تقاضای محصول استارتاپ در بازار را میتوان اعتبارسنجی کرد و با مشتریان بالقوه نیز در تعامل بود. با این حال، رقابت زیاد در پلتفرمها، زمان بر بودن مدیریت کمپین و تلاشهای بازاریابی و همچنین خطرات بالقوه سوء شهرت ناشی از عدم دستیابی به نتایج وعده داده شده از معایب عمده این روش میباشد.
- سرمایهگذاری تجاری
در برخی مواقع، شرکتهای بزرگ در استارتاپهایی که با اهداف استراتژیک آنها همسو هستند سرمایهگذاری میکنند. این سرمایهگذاری میتواند در قالب سرمایهگذاری در سهام اقلیت، سرمایهگذاری مشترک یا مشارکت استراتژیک انجام گیرد. در چنین شرایطی، استارتاپها نیز به منابع شرکت دسترسی داشته و میتوانند از دانش و تخصص، کانالهای توزیع و برند شناخته شده شرکت منتفع شوند؛ اما به دلیل افزایش نفوذ شرکت، معمولاً استقلال استارتاپ از بین میرود و به نسبت سایر روشهای سرمایهگذاری انعطافپذیری کمتری دارد.
روشهای دیگری نظیر کمکهای مالی دولتی و وامهای بانکی نیز وجود دارد که هر کدام محدودیتها و مزایای مختص به خود دارند. به هر حال انتخاب روش مناسب جذب سرمایه در موفقیت استارتاپ کاملاً مؤثر بوده و به عوامل مختلفی از جمله مرحله رشد استارتاپ، نوع کسبوکار، میزان سرمایه موردنیاز، ریسکپذیری سرمایهگذار و اهداف بنیانگذاران بستگی دارد.
مراحل جذب سرمایه
جذب سرمایه استارتاپ در مراحل مختلف و مطابق با چرخه رشد آن صورت میگیرد. در واقع، بنیانگذاران طی فرآیند رشد استارتاپ، هر کجا که برای توسعه فعالیتشان لازم باشد، اقدام به جذب سرمایه موردنیاز از روش مناسب مینمایند. مراحل جذب سرمایه بر اساس چرخه رشد استارتاپ، شامل مراحل پیش بذری، بذری و سری A، B، C، D و E میباشد. بنیانگذاران استارتاپ میبایست ضمن آشنایی با هر یک از این مراحل، برنامهریزی لازم برای جذب بهینه منابع مالی را انجام دهند. در ادامه به شرح هر یک از مراحل جذب سرمایه میپردازیم.
- مرحله پیشبذری
اولین گام تأمین منابع مالی برای راهاندازی استارتاپ مرحله پیشبذری (Pre-Seed Funding) است که عموماً جزء دوره تأمین مالی استارتاپ لحاظ نمیشود. سرمایهگذاری در مرحله پیشبذری اغلب توسط بنیانگذاران و همچنین خانواده و دوستان انجام میشود اما گاهی اوقات ممکن است یک سرمایهگذار فرشته نیز به آنها کمک کند. در این مرحله، بنیانگذاران یک نمونه کار اولیه یا اثبات مفهوم (Proof of Concept) ارائه میدهند.
- مرحله بذری
مرحله بذری (Seed Funding) اولین مرحله رسمی تأمین سرمایه است. این مرحله معمولاً زمانی رخ میدهد که استارتاپ نیاز به سرمایهگذاری در تحقیقات بازار و توسعه محصول خود دارد. سرمایهگذاران بالقوه این مرحله شامل بنیانگذاران، خانواده، دوستان، مراکز رشد، سرمایهگذاران خطرپذیر و سرمایهگذاران فرشته هستند و حجم سرمایهگذاری بسته به فعالیت استارتاپ متفاوت است. برخی از استارتاپها هرگز از مرحله سری A یا Seed فراتر نمیروند.
- مرحله سری A
هنگامی که محصول یا خدمات استارتاپ، جایگاه مناسبی در بازار کسب کرده باشند و بنیانگذاران بتوانند گزارشی قابل دفاع از شاخصهای کلیدی عملکرد خود نظیر تعداد مشتریان یا جریان ثابت درآمد ارائه دهند، میتوانند برای توسعه محصول یا بازار هدف خود وارد مرحله سرمایهگذاری سری A شوند. تأمین مالی جمعی، سرمایهگذاران فرشته و سرمایهگذاران خطرپذیر از جمله روشهای جذب سرمایه در این مرحله به شمار میروند. سرمایهگذاران در این مرحله انتظار یک طرح کسبوکار جامع را دارند که میزان سود دریافتی از فعالیت شرکت را به درستی نشان دهد.
- مرحله سری B
در این مرحله، استارتاپ عملکرد مطلوب و پایگاه مشتریان قابل اعتمادی دارد. بنابراین سرمایه جذب شده، صرف برآورده کردن تقاضای مشتریان و کسب سهم بیشتر بازار میگردد. به این منظور، سرمایه معمولاً برای استخدام مدیران باتجربه، توسعه برنامههای بازاریابی، توسعه تیم فروش و نوآوری هزینه میشود. سرمایهگذاری در مرحله B به دلیل بالا بودن حجم سرمایه موردنیاز عموماً توسط سرمایهگذاران خطرپذیر صورت میگیرد. جذب سرمایه در این مرحله، توانمند شدن شرکت در تقویت زیرساختها، اجرای طرحهای راهبردی، توسعه اعضای تیم و رشد بیشتر را در پی خواهد داشت؛ ضمن این که وجود سرمایهگذاران باتجربه، امکان بهرهمندی از اعتبار و راهنماییهای آنان و نیز مشارکتهای استراتژیک با سایر کسبوکارها را فراهم میسازد.
- مرحله سری C
استارتاپهایی که وارد مرحله C میشوند معمولاً بسیار موفقند. ریسک سرمایهگذاری در این مرحله بسیار پایین است و سرمایه جذب شده غالباً صرف توسعه فعالیتهای اقتصادی جدید در سطح بینالمللی، نوآوری در محصول یا خدمات، سرمایهگذاری در صنایع یا شرکتهای دیگر و نیز آمادهسازی برای عرضه عمومی اولیه (IPO) میگردد. این مرحله معمولاً آخرین مرحله افزایش سرمایه توسط استارتاپ است.
- مراحل سری D و E
استارتاپ ها معمولاً وارد مراحل سری D و E نمیشوند. سرمایهگذاری در مرحله D در دو حالت رخ میدهد؛ اول این که، افزایش سرمایه در سری C، شرکت را به اهداف خود نرسانده و در نتیجه وارد دوره نزولی رشد خود شده است و ارزش تجاری و سهام آن کاهش مییابد؛ به این ترتیب، برای جبران این وضعیت نیاز به جذب سرمایه است. در حالت دوم، استارتاپ پس از رشد قابل توجه در بازار، برای کشف فرصتهای جدید قبل از عرضه اولیه سهام خود، به سرمایه نیاز دارد. ورود به مرحله E نیز حاکی از برآورده نشدن انتظارات است. البته ممکن است قبل از عرضه عمومی سهام، لازم باشد که مدت زمان بیشتری شرکت به صورت خصوصی فعالیت کند و بنابراین وارد مرحله E شود.
سخن پایانی
جذب سرمایه برای استارتاپها از جمله مهمترین و پرچالشترین مراحل در مسیر تبدیل ایدههای نوآورانه به کسبوکارهای موفق و پایدار است. بنیانگذاران استارتاپها باید با شناخت دقیق از روشهای مختلف جذب سرمایه و مراحل رشد کسبوکار خود، بهترین استراتژی را برای تأمین مالی انتخاب کنند. لازم به ذکر است، جذب سرمایه فراتر از تأمین منابع مالی است؛ این فرآیند میتواند منجر به ایجاد ارتباطات ارزشمند با سرمایهگذاران، کسب دانش و تجربه و همچنین افزایش اعتبار استارتاپ گردد. با توجه به اهمیت این موضوع، بهتر است استارتاپها از مشاورههای تخصصی استفاده کنند تا به بهترین نحو از فرصتهای موجود بهرهمند شوند. شرکت ارزشآفرینان اقتصادی یکتا میتواند در این مسیر، مشاور و همراه شما باشد.
یکتا: یاریگر کسبوکار شما برای تداوم ارزشآفرینی